Selasa, 29 April 2008

Jamita, Minggu 17 Juli 2008


PASANGAP MA DEBATA DI NGOLUM ( Daniel 5 : 1 - 10 )

1. Adong dua bagian bolon isi ni buku Daniel on. Bagian parjolo ima bindu 1 – 6, na patariashon kesetiaan ni si Daniel dohot donganna tu Debata nang tu agama nasida ditonga-tonga ragam ni ancaman dohot ela-ela na masa di luat sileban na marrumanghon pusat jala lambing ni agama dohot budaya na mardebatahon Baal. Bagian napaduahon ima bindu 7 – 12 na sinurathon songan sada angungkapon dohot panurirangon sian Debata na pinatolhas ni si Daniel ditonga-tonga ni zaman dohot lingkunganna sandiri. Dong beberaa pandapot taringot tu bagian na paduahon on : 1). Boi patudoson songon buku si Josua. Na gabe tokoh di buku Josua ima si Josua sandiri, alai ndada ibana na manurat buku i. Songoni do nang buku Dniel on, goar ni si Daniel do na gabe tokoh disi, alai ndang ibana sandiri na manurat i ditingki habuangan Babel. 2). Boi patudoson muse tu buku Ruth na paboahon na masa ditingki ni panguhum marhira taon 1200 SM, alai ingon boi antusannta jala marlaku di taon 400 SM dungkonsa si Esra dohot si Nehemia. Ngolu parugamoon Jahudi hatiha i diancam ngolu parbangsoon na malobihu na mandok : Ia janji ni Debata ditujuhon holan tu halak Jahudi sambing do. Marhite buku Ruth pataridahon janji ni Debata marlaku ndada holan tu halak Jahudi alai lobi umbidang dope. Ruth pomparan bangso Moab na gabe ompung ni Raja Daud, gabe pewaris ni bangso ni Debata. Songoni do buku Daniel, molo tajaha tarsingot hita tu barita na masa di pembuangan Babel marhira mulai taon 600 SM alai mangantusi isi buku Daniel on ingkon tapapindah pingkiranta tu marratus taon di jaman pangaleleion di halak Jahudi di penjajahan ni raja Siria ima Anthiokus Ephipanes marhira taon 165 SM. 3). Sian sudut jenis sastra, na masa hatiha i boi do tu na mangolu na jolo dipasobok dirina songon halak na mangolu nuaeng di tingkina. Songon si Daniel na pasobokhon dirina tu inganan dohot tu tingki ni si Daniel na paboahon na naeng ro, ima mulai sian taon 600 SM, gabe boi dohonon ia buku Daniel bagian paduahonon on mamangke goar samaran Daniel panurat buku i marhite hata “ahu” manang hata ‘hu” (ida Bindu 7 :2,6,7,9,10,13,15,16,19,21, dst). Didok ma on Pseudoniem na marlapatan panurat ni buku i mamangke goar Daniel gabe goarna. Marhite buku Daniel, dipataridahon do songon dia songirna na masa tingki i, na aktual terjadi ditonga-tonga ni masyarakat, pemerintahan dohot bangso. Di sada pihak Debata tongtong bertindak songon pemimpin na marhuaso di atas sude sejarah na masa di tonga-tonga sude bangso, na tongtong marrimas marnida bangso na marsogo ni roha tu Ibana alai na tongtong marasiniroha di angka na olo unduk martangiang tu joloNa, boi malua sian huaso ni panggomgomi ni portibi on.

2. Daniel tartaban tu habuangan Babel ditingki raja Nebukadnesar manggomgomi Harajaon Babel marhira taon 587 SM (ida Bindu 1: 1-7) jala gabe haposan ni Raja Nebukadnezar (ida Bindu 2 : 46-49) huhut diganti raja i goar ni si Daniel gabe Beltsazar (ida Bindu 1 : 7), na marlapatan “Pangaramoti Tondi ni Raja”. Mian do si Daniel di habuangan Babel i sahat tu taon parjolo ni Raja Kores (1:21). Na masa turpuk jamita on ima di taon parpudi Raja Belsasar (pinompar ni Raja Nebukadnesar) manggomgomi Babel. Ia si Daniel, ima sahalak na mabiar mida Debata jala marhasetiaon tu Jahowa huhut denggan mangulahon ruhut-ruhut parugamoon nasida. Mansai tandi tu Raja Belsasar, na so mabiar mida Debata jala jotjot mangihuthon hisap-hisap ni dagingna, alani i ma ndang diboto ibana mangantusi lomo ni roha ni Debata, songon na pinataridahon di turpuk on.

3. Adong tolu bagian na diigil turpuk on :
Na parjolo : Pasangap ma Debata marhite na mangarajai diri.
Diturpuk boi idaonta gaya hidup raja Belsasar dohot angka donganna. Dipatupa raja Belsasar do panggalangon bolon manang partamueon bolon. Diundang ibana saribu donganna tu partamueon i. Di panggalangon i dipangke laho papuas hagiot ni dagingna marhite na mabuk anggur, dohot angka na asing. Molo nunga mabuk anggur maol do jolma mangarajai dirina, hatana pe boi gabe ramba/ramun jala ndang diboto be maila di pangulaon nang pambahenanna. Parmabuhon i do pintu masuk tu harorangon dohot pingkiran na roa. Hamoraon ni raja Belsasar dipangke laho paoloi hagigiot ni pamangan dohot butuhana. Kemewahan ni ngoluna songon raja dipangke laho paolooloi hagiot ni dagingna. Hamoraon dohot kemewahan ni raja Belsasar , ndang dipangke laho padengganhon parngoluon ni rakyatna alai dipangke marpestapora mangoloi hisap ni dagingna. Gaya hidup dohot budaya hedonisme do na pinataridahon raja on. Prinsip utama di gaya hidup manang budaya hedonisme on ima “Ngolu na sintong ima ngolu na marhasonangan” Marhasongan na dimaksud di budaya/gaya hidup on ima na berkelimpahan kemewahan/hamoraon dohot kenikmatan. Gaya hidup/budaya on menghorhon tu sikap konsumeris, mumpungis, sloganis dohot na paleaon angka na pogos.
Sada sahit dingolu ni jolma ima na maol mangarajai diri (pengendalian hati dan diri) gabe lupa diri. Boi do hasonangan dohot haporsuhon mengela jolma i magoloi hagiot ni daging. Hapogoson boi do mangela jolma manangko, mangapian dohot na mamunu. Hamoraon boi do mangela jolma i tu ginjang ni roha dohot keserakahan. Biar tu Debata do sinjata laho mangalo elaela na mangoloi hagiot ni daging. Biar mida Debata do gabe ojahan laho mangarajai diri. Margogo si Joseph mangalo elaela ni pardihuta ni si Potifar ala mabiar ibana tu Debata.

Napaduahon : Pasangap ma Debata marhite parange/pangulaon na denggan.
Ala nunga dirajai hagiot ni dagingna Raja Belsazar, dileai jala diramuni ibana ulaon ni Debata. Dung mabuk ibana disuru dialap ulaula sere dohot perak, na binoan ni amana si Nebukdnesar sian joro na di huta Jerusalem, asa minum ibana sian i dohot panuturina ro dijolmana dohot imbangna (ayat 2 – 3). Marhite na minum sian cawan i, dipatuduhon na so mabiar ibana mida Debata manang lea rohana di Debata. Marhite na mamangke ulaula ni Debata patuduhon na so parduli ibana tu Debata. Dipangke ibana ulaula na badia i, ndada holan laho paoloi hagiot ni dagingna alai dohot do laho mangaleai Debata. Umjahat do si Belsasar sian amana si Nebukadnezar. Nang pe ginjang roha ni si Nebukadnezar alai ndang diramuni ibana ulaula Bagas Joro i, ndang hea i dipangke ibana songon na binahen ni si Belsasar. Pangaramunion di ulaula na badia i patuduhon hajahaton ni si Belsasar maradophon Debata. Dipados ibana Debata na sun badia i tu debata sileban na tinopa ni tangan ni jolma marhite na mamangke ulaula na badia sian Bagas Joro i. Na boi masa do dingolunta on songon pambahenan ni si Belsasar on, taramuni pamatangta songon joro ni Debata. Didok Apostel Paulus di 1 Kor 3 : 16 “Ndang diboto hamu: Joro ni Debata hamu, jala Tondi ni Debata maringanan di bagasan hamu?” Alani i Joro ni Debata do hita jala Tondi ni Debata maringan di hita. Hape jotjot taramuni pamatangnta ala taloas pamatangnta i gabe asar ni hagiot ni si bolis. Pingkiranta ndang mamingkiri lomo ni roha ni Debata alai mamingkiri lomo ni rohanta do ima na ginomgoman ni hagiot ni sibolis, hataridaan ni i marhite parangenta nang pambahenanta na so denggan maradophon Debata nang dongan jolma. Hataridaan na songoni marharoroan sian roha na so mabiar mida Debata gabe ndang dipasangap be Debata. Didok Apostel Paulus tu huria Efesus (4:22-24) : “Tanggali hamu ma jolma na buruk i, isara di pangalaho najolo, ai laho mago do i hinorhon ni angka hisaphisap sipaotooto. Alai paimbaru hamu ma dirimuna di bagasan tondi ni rohamuna! Jala solukkon hamu ma jolma na imbaru, na tinompa suman tu Debata, di bagasan hatigoran dohot hapolinon na marhasintongan!” Jolma na buruk (manusia lama), ima parange ni manisia na jotjot mangulahon dosa. Lapatanna angka ulaon na hinorhon ni hisap-hisap ni portibion, isarana percabulan, kenajisan, hawa nafsu, keserakahan manang penyembahan berhala (hasipelebeguon), fitnah, hata-hata na kotor manang na so gabeak (bd. Kol 3:5,8; Gal 5:19-20). Sude pangalaho on ima pangalaho/parange ni sipelebegu na so mananda Debata. Jadi ingkon tadinghononhon do sude pangalaho ni jolma na buruk i, jala diradoti ma ulaon ni jolma na imbaru di parngoluon siganup ari. Parange manang jolma naimbaru ima mangalehon diri, asa dipaimbaru dibagasan tondi dohot pingkiran. Ndada jolma i napaimbaru dirina alai Debata do na mangalehon roha naimbaru tu jolma marhite Tondi Porbadia. Tondi Parbadia i ma na manogunogu jolma na porsea asa marparange na denggan dibagasan panghirimon.

Napatoluhon : Pasangap ma Debata marhite padao diri/roha sian hasipelebeguon.
Songon sahalak raja si Belsasar, ingkon botoonna do nasinuru Debata ibana laho mangalinggomi jala mambahen sonang rakyatna, alai parmabuhon do dipaulaula ibana mangihuthon hagiot ni dagingna. Ala so mabiar ibana tu Debata, ndang dipasangap ibana be Debata jala ndang diantusi lomo ni roha ni Debata, ai debata sileban na sian sere, perak dohot tombaga do na dipapujipuji ibana. Ditingki diramuni si Belsasar ulaula ni Bagas Joro i, mullop ma jarijari tangan ni jolma manurati dorpi ni bagasna jala dipaidaida ibana tangan na manurati i. Marlangan bohina, marlobok tarontokna jala mabiar ibana marnida Gogo soarana manuru pangurupina manjou parsibalik mata dohot angka partondung (ayat 4 – 7). Alai ndang adong boi angka na malo/nabisuk ni raja Belsasar i, angka parsibalik mata, angka partondung ni raja i manjaha dohot mangalapati natarsurat di dorpi ni bagas ni raja Belsasar i. Na boi do masa hasipelebeguon di nuaeng on. Hasipelebeguon ndada holan na marsomba tu angka “keramat-keramat”, isarani patung-patung nang angka inganan na dianggap mamboan/mangalehon “berkah”. Marragam do rumang ni hasipelebeguon isarani : okultisme, spiritisme, sinkretisme, horoskop, dohot angka lan na asing dope. Didok Tuhan Debata, “Ahu do Jahowa Debatam, na paruarhon ho sian tano Misir, sian bagas parhatobananmu. Ndang jadi marangkup Ahu adong Debatam. Ndang jadi bahenonmu di ho ganaganaan, manang sumansuman dia na di banua ginjang nang di tano on, ro di na di bagasan aek na di toru ni tano. Ndang jadi ho marsomba tu nasida, manang oloanmu nasida, ai Ahu do Jahowa Debatam, Debata parrimas, na mangaluluhon hajahaton ni amaama tu angka anakna ro di sundut patoluhon dohot paopathon, angka na sogo roha di Ahu. Alai asi do rohangku di angka na marriburibu, angka na mangkaholongi Ahu, angka na mangaradoti angka patikku (2 Musa 20:2-6; 5 Musa 5:6-10). Alani i ingkon padaohon/pinaholang diri/roha sian ulaon hasipelebeguon na marragam i.
Sude angka na bisuk ni halak Kasdim ndang boi manjaha dohot mangalapati na tarsurat di dorpi ni bagas rja Belsasar i. Diingot ina si Belsasar ma na boi si Daniel mangalapati nipi ni raja Nebukadnesar, ibana ma dijou mangalapati surat i (ayat 10-30). Dipatorang si Daniel, “Mene, mene, Tekel, Uparsin”, lapatanna, nunga dibilangi Debata harajaomu, paujungonna ma i. Ala haboion ni si Daniel mangalapati hata i, dipabangkit ma ibana gabe parhuaso na patoluhon di harajaon i jala di borngin i mate hona bunu ma raja Belsasar. Ima upa ni raja i na so mabiar jala pasangap Debata jala ima upa ni si Daniel ala marhabiaran, marhasetiaan jala pasangaphon Debata ibana di ngoluna. Laos alani i do diboto si Daniel mangantusi surat i, diboto ibana lomo ni roha ni Debata. Hataridaan ni ngolu na mabiar jala na pasangap Debata diboto do sangkap dohot lomo ni roha ni Debata. Amen.

Parange nirajaan ni/dibagasan Tondi
(Galatia 5 : 15 - 21 )

1. Mangihuthon Surat ni Apostel Paulus tu huria Galatia dibindu na parjolo tangkas do diondolhon ibana taringot tu hapolinon ni poda najinamitahonna, na hot do i jala so mubamuba. Ndada laho manggohi lomolomo ni roha ni jolma manang holan palengenlengen pinggol (sipareon) ni jolma barita nauli najinamitahonna alai tung lomo ni roha ni Debata do (1:9-12). Dihilala apostel i do hinaringkot ni panindangion i lumobima i taringot tu hasintongan ni haapostelanna ala sai adong do halak na so marhatutuhon haapostelonna. Diparhatopot ibana do hadirionna andorang so tarjou ibana gabe apostel (andorang silele huria i ibana, pat. Bindu 1 :13-14). Jala molo gabe apostel pe Paulus ndada sian hadirionna i jala ndada mangolu di dirina sambing, alai Kristus do na mangolu dibagasan ibana (2:20). Ganup na mangolu dibagasan Kristus naung pinalua ma i jala naung tinogutogu ni Tondi Porbadia (2 Kor 5:17; Rom 8:14). Naeng tangkas pangantusion ni ruas ni huria Galatia paboa nasida naung mian dibagasan Kristus i, ndang be marguru tu hisap-hisap ni tano on alai ingkon marparange dibagasan Tondi ma. Nuaeng songon dia ma leakna halak na marparange dibagasan Tondi ? Ima na naeng idaonta jala pamanatonta di turpuk on. Diterjemahan Batak Toba, bulus do digoari Galatia 5:1-12 perikop penegasan na pahantushon “angka naung pinalua do hita”. Diuduti perikop sosososo diayat 13-26 na mandok “marguru tu Tondi ma hita marparange” Diterjemahan bahasa Indonesia hibul do ayat 1 – 15 marjudul “Kemerdekaan Kristen”, ayat 16-26 “Hidup menurut daging atau Roh” Dison dipungka marhite pangajaran taringot tu haluaon songon pengajaran na singkop dungi ditawarhon dua pilihan “Mangolu mangihuthon daging manang mangihuthon Tondi”

2. Holan marhite haporseaon dibagasan Kristus do jumpang haluaon dohot hangoluan, ndada sian na mangaradoti patik (bd. Joh 8:36; Rom 6:18,22), ai siparorot do patik i dohot na mamboan jolma tu panandaion ni dosa. Tandap ma dosa i jala patar marhite patik i (Rom 7:7,13). Ndang adong na tigor nanggo sada anggo sian patik i alai gabe patar do hatigoran ni Debata ala asi ni rohaNa sian haporseaon di Kristus (Rom 3 :22). Niulahon pe patik i ndada asa dapot haluaon manang pamintorion sian Debata alai ala naung malua do binahen panghophopon ni Kristus. Jadi alani haporseaon i do dapotan haluaon jolma i (Gal 3:22,24). Asa alani haporseaon do umbahen na dipintor Debata. Jala ala asi ni roha Debata do umbahen na tubu haporseaon ni jolma tu Debata, ndada alani gogo, hatauon manang pangantusion ni jolma. Haporseaon i do napaluahon jolma sian ragam ni parhatobanon dohot angka parbolatolatan. Haporseaon i do dalan tu haluaon dohot panompaon naimbaru (bd 2 Kor 5:7). Haluaon (kemerdekaan Kristen) marhite haporseaon i naung pinasahat ni Debata i ndada laho pasauthon lomolomo ni rohana manang mangihuthon hagigiot ni daging. Disosoi apostel Paulus do diayat 1 asa hot di haluaon sian parhatobanon ni si bolis. Haluaon ni halak Kristen ndada haluaon sian na tarihot tu na marlomolomo. Haluaon na tarihot do haluaon ni halak Kristen. Tarihot tu pangarajaion ni Tondi Porbadia, haluaon na tarihot tu lomo ni roha ni Debata. Dihaluaon na nilehon Jesus Kristus dilehon do ruhut siihuthononhon ni angka na porsea i, ima ruhut holong. Haluaon na pinasahat ni Jesus ingkon pataridahonon do i marhite pembangunan partondion dohot pardagingon na marojahan tu holong. Dipatorang apostel i do di bindu on haluaon na tarihot i ala masa di huria Galatia pangalaho na mamangke haluaon i tu ngolu na paolooloi hisap ni daging. Ala didok Paulus, ndang alani patik malua jolma sian dosana, gabe tubu ma pangantusion na mandok ndang sala molo niulahon na maralo tu patik i. Gabe tubu ma pangantusion di nasida ia haluaon i ima haluaon kebebasan bertindak semaunya gabe so pola mamingkirhon panghilalaan ni dongan. Ndang dipangke nasida haluaon i laho patuduhon holong tu dongan alai marsiharatan nasida (ayat 15) ala masipatimbo dirina be. Ndang diantusi nasida ia haluaon i ima haluaon na pahehe hasadaon dohot dongan marhite na masihaholongan. Ndang diantusi nasida singkop haluaon i molo dohot na asing malua sian parhatobanon ni sibolisi. Alani do dido diayat 13 “masialoan”. Molo dapot na masialoan patar ma na pinangido ni patik i, ima masihaholongan. Ai holong do pamusatan ni patik. Haluaon ni halak Kristen ima haluaon na tarihot tu Jesus. Ndang tarsirang haluaon i sian Jesus nang sian dongan. Haluaon i ndang jadi bahenon tu kebebasan paolooloi hisap ni daging na boi manegai parsaoran. Ido umbahen didok apostel Paulus diayat 16 “Marguru (hiduplah = perpateite= berjalanlah) tu Tondi ima hamu marparange, unang pasaut hamu hisaphisap ni daging”.

3. Dingolu ni halak naung pinaluai, ingkon marsiranggut ibana manaluhon roha sibuk/daging (ayat 17) jala tunduk tu pangarajaion ni Tondi, ndang mangolu marguru tu hagiot ni dagingna. Hagiot ni daging na nidok apostel Paulus di ayat 19-21, ima pangalaho na manegai parsaoran ni jolma maradophon Debata. Adong 16 mansam rumang ni roha daging di turpuk on. Jala na boi do i martamba hombar tu situasi dohot partingkian ni jolma. Molo dipangke jolma i ngoluna paolooloi hagiot ni daging gabe monang ma parulaan pardagingon i ala ditolak parulaan ni Tondi di ngoluna. Molo lam mangimbukbuk hagiot ni daging i gabe lam holang ma jolma i sian Jesus Kristus i. Molo so olo jolma i dirajai Tondi ni Debata lam so harajaanna ma hagiot ni dagingna, jala diulahon ibana ma na maralo tu lomo ni roha ni Debata. Dingolu halak naung pinalua i manang nanirajaan ni Tondi i, ringkot do siparorot manang aturan asa marhite i di ingot jolma i pasidinghon hagiot na maralo tu Tondi. Halak na margogo mangarajai roha dohot mangalo ela ni portibion i ma halak na mamparbuehon parange na denggan. Diayat 22 digoari Paulus do angka suhar-suhar ni parulaan ni daging. Diayat 22 dipangke si Paulus hata “parbue”, na patuduhon ndang na jinadihon alai akibat na tubu sian “proses” ni parngoluon. Parbue i do hataridaan ni ngolu na mian dibagasan Tondi. Hahoton ni haporseaon ni sada halak tu Tuhan Jesus i do napatauhon ibana mamparbuehon parbue ni Tondi. Tudos tu parbue na mambahen las roha ni jolma na marnidasa songoni do parbue ni Tondi na tarida di ngolu ni sasahalak. Parbue ni Tondi i do na patuduhon naung tahangoluhon haluaon i.

4. Haluaon ni angka na porsea i (Kemerdekaan Orang Percaya), ndada haluaon na marlomolomo paoloi hagiot ni daging dohot portibion alai haluaon na nirajaan ni Tondi ni Debata asa pataridahononna parbue na tama tu Debata nang tu donganna jolma. Mangolu jala marparange na nirajaan/dibagasan ni Tondi marlapatan hangoluan dohot pangulaon i marharoroan sian Tondi ni Debata. Mangolu jala marparange nanirajaan/dibagasan Tondi marlapatan Tondi ni Debata do na mangarajai nang mangula di pingkiran, hata nang pangulaon ni angka naung pinalua ni Debata i. Jadi parbue ni Tondi i diparngoluon ni angka na porsea i mangatur parsaoran ni jolma i dohot Debata nang donganna jolma dohot lingkunganna. Digohi jala dirajai Tondi ni Debata ma hita jala patar ma parbue ni Tondi i diparngoluonta. A m e n.